Beeld en spraak

Leni Riefenstahl

“Ordinary language could not produce these results in any very certain manner; appeal must be made to collections of images which, taken together and through intuition alone, before any considered analyses are made, are capable of evoking the mass of sentiments which correspond to the different manifestations of the war undertaken by socialism against modern society.” (Sorel, Georges. Reflections on Violence. p. 113)

In dit citaat lijkt Sorel een onderscheid te maken tussen twee politieke middelen: de taal en het beeld. Van de verbeelding gaat volgens Sorel een kracht uit die de taal mist. Het collectief geleefde beeld kan op een intuïtieve manier een massa in beweging zetten. Dit beeld is een compositie van uiteenlopende beelden die uit de ervaringen van sociale conflicten zijn ontstaan en met emoties zijn beladen. Samengenomen winnen deze beelden aan intensiteit en vormen ze wat Sorel de mythe van de algemene staking noemt. De mythe of de sociale verbeelding ontstaat vanuit de ervaring en is de kracht van een gemeenschap die uiteindelijk tot de revolutie zal leiden. Het talige discours staat deze omwenteling volgens Sorel in de weg. In haar zoektocht naar een compromis is het leugenachtig en ledigt het de motor van het handelen. Het spreken, zo zou men kunnen zeggen, spreekt niet aan.   

Sorel gaat uit van een instrumentele opvatting van het politieke. Politiek betekent geschiedenis maken. Daartoe is de mythe het beste middel en de taal een obstakel. Sorel lijkt zo wel erg ver van het politieke domein te zijn weggedreven. Want wat is politiek eigenlijk? Is het een ontwerpen van of veeleer een zorg om de wereld zoals Arendt schrijft? Is deze zorg niet een intrinsiek talige activiteit? Een ‘acting in concert’ dat geheel met het spreken is vervlochten? Bij Sorel wordt het politieke losgemaakt van het spreken. Het wordt tot een gewelddadig handelen dat zich ontplooit vanuit de collectieve beleving van een beeld. De vraag dringt zich op wat nog rest van het politieke wanneer het niet langer met het spreken is verbonden.