Cassirer – Geloof in mythes en vrijheid

If man were simply to follow his natural instincts he would not strive for freedom; he would rather choose dependence. Obviously, it is much easier to depend upon others than to think, to judge, and to decide for himself. That accounts for the fact that both in individual and in political life freedom is so often regarded much more as a burden than as a privilege. Under extremely difficult conditions man tries to cast off this burden. Here the totalitarian state and the political myths step in. The new political parties promise, at least, an escape from the dilemma. They suppress and destroy the very sense of freedom; but at the same time, they relieve men from all personal responsibility. (Ernst Cassirer, The Myth of the State [Standaardversie], p. 283)

Voor Cassirer is de mythe iets wat overwonnen dient te worden. Door toedoen van de historische context waarin hij schrijft, ziet hij de twintigste eeuwse politieke mythe als iets negatiefs en als een regressie naar een premodern stadium. Volgens hem komt er in het geloof in de twintigste eeuwse politieke mythes een belangrijk element terug uit de premoderne cultuur, namelijk een berusting waarin de mens zijn eigen verantwoordelijkheid opgeeft. Volgens Cassirer waren mensen in de premoderne cultuur lang niet zo vrij als bijvoorbeeld Jean-Jacques Rousseau beweerde (TMOTS, Standaardversie, 280) en uit de deelname aan riten of het fenomeen van de collectieve schuld blijkt dat het premoderne leven gebonden was aan bepaalde sociale conventies en collectiviteit (TMOTS, Manuscript, 211).

           

Dit is iets wat volgens Cassirer terugkomt in de twintigste-eeuwse totalitaire staat waarin de politieke mythe ingang heeft gevonden. Hoewel hij het geloof in de nieuwe politieke mythes veroordeelt, en verontwaardigd is over het feit dat de mens onder het naziregime zijn omgeving niet langer in vraag stelt (TMOTS, Standaardversie, 281), probeert hij volgens mij ook wel te begrijpen hoe het kan dat totalitaire regimes aanhang winnen en bepaalde mythes geloofd worden. Dit komt tot uiting in zijn analyse van het ethische Kantiaanse vrijheidsconcept. Wanneer je vrij bent in deze zin, denk en oordeel je kritisch in lijn met je innerlijke morele wet (ibid., 282). Dit is echter volgens Cassirer niet de natuurlijke dispositie van de mens, en dat is de reden waarom het twintigste-eeuwse totalitaire nazi-regime met haar bijhorende mythes aanhang won.