"that creature had, in any case, left the protection of a more hidden form of life, and an adapted one, to expose itself to the risks of the widened horizon of its perception, which were also those of its perceivability." (4)
Hans Blumenberg vertelt in het begin van zijn Arbeit am Mythos een verhaal om de oorsprong van de mythe te verklaren: de voorouders van de mens ruilden de beschutting van het regenwoud in voor de savanne, waar ze plotseling blootgesteld waren aan de gevaren en angsten van zien en gezien worden. De hele horizon werd een bron van dreigende, onbestemde angst. De mythe, aldus Blumenberg, was een vangnet voor die angst: een manier om richting te geven aan de paniek en de angst om te buigen in vrees voor concrete zaken (alles beter dan de dreiging van de leegte van de horizon).
Blumenbergs verhaal is opmerkelijk om twee redenen. Ten eerste situeert Blumenberg de
oorsprong van de mythe op hetzelfde moment als het ontstaan van de mens. De
mens en de mythe zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden, de mens is een
mythisch wezen. Ten tweede doet Blumenberg zelf beroep op mythische elementen
om dit verhaal te vertellen. De parallellen met de Bijbelse Genesis, zoals de verdrijving uit het
paradijs, zijn duidelijk aanwezig. Blumenberg begint zijn theorie over het ontstaan
van de mythe dus zelf met een mythe. In Blumenbergs theorie over de mythe laat
hij de mythe als het ware opnieuw geboren worden.
Is Blumenbergs
verhaal geloofwaardig? Wanneer we het opvatten als een theorie, zijn er heel
wat argumenten tegenin te brengen. De wetenschappelijke waarde van Blumenbergs
verhaal over het ontstaan van de mythe is in ieder geval niet bewezen. Zijn
waarheidsclaim houdt, vanuit wetenschappelijk oogpunt, waarschijnlijk niet lang
stand. Maar Blumenbergs verhaal wordt pas waardevol wanneer we het niet
bekijken vanuit het oogpunt van de theorie, maar vanuit de mythe zelf. Het gaat
er niet om of het verhaal feitelijk waar is, maar wel om de betekenissen die
dit verhaal uitdrukt. Want net door de vorm van de mythe te kiezen om zijn punt
duidelijk te maken doet Blumenberg iets opmerkelijks: hij geeft de mythe niet
alleen opnieuw een plaats binnen de filosofie, hij lijkt ook een
ontsnappingspoging te wagen uit de valstrik waar de meeste theorieën over de
mythe intrappen en die moeilijk te vermijden lijkt. Want theorie en mythe
bedienen zich van een wezenlijk andere vorm.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten
Opmerking: Alleen leden van deze blog kunnen een reactie posten.