“Because of its demagogic
qualities, totalitarian propaganda, which long before the seizure of power
clearly indicated how little the masses were driven by the famous instinct of
self-preservation, was not taken seriously. The success of totalitarian propaganda
however, does not rest so much on its demagoguery as on the knowledge that
interest as a collective force can be felt only where stable social bodies
provide the necessary transmission belts between the individual and the group;
no effective propaganda based on mere intrerest can be carried on among masses
whose chief characteristic is that they belong to no social or political body,
and who therefore present a veritable chaos of individual interests. The fanaticism
of members of totalitarian movements, so clearly different in quallity from the
greatest loyality of members of ordinary parties, is produced by the lack of
self-interest of masses who are quite prepared to sacrifice themselves.” (p.
348)
De kracht van totalitaire
propaganda ligt volgens Hannah Arendt niet in zijn demagogische kwaliteiten. Het
succes van totalitaire propaganda wordt veroorzaakt door het gebrek aan
eigenbelang van de massa waardoor het bereid is zichzelf op te offeren. Het
voornaamste kenmerk van de massamens is zijn isolatie en gebrek aan normale
sociale relaties. De massamens is volledig vervreemd van elke vorm van
gemeenschap. Deze bestaansconditie is de perfecte voedingsbodem voor de totalitaire
propaganda om de mensen te winnen voor haar politieke doelen. Hannah Arendt
spreekt hier niet van ‘politieke mythe’, maar van ideologische fictie van de
totalitaire regimes. Wat Arendt hier duidelijk maakt is dat omschakeling naar
een totalitair regime nooit volledig uit de lucht komt vallen. Vanuit deze
analyse kunnen we enerzijds preventief optreden: we moeten voorkomen dat bepaalde
groepen worden uitgesloten door de gemeenschap. Het zijn deze mensen die
gemakkelijk manipuleerbaar zijn voor propaganda. Anderzijds is het een
controlemechanisme, namelijk de mogelijkheid om bepaalde gevaarlijke tendensen
herkennen in de samenleving.
Een
punt van kritiek zie ik wel in haar stelling dat: de massa bereid is zichzelf
op te offeren wegens een gebrek aan eigenbelang. Welke opvatting van opoffering
hanteert ze hier? De soldaat die bereid is zijn leven te offeren op het
slagveld? De bereidheid van de burgers om zijn grond op te offeren om de vijand
tegen te houden? Ik denk dat opoffering juist essentieel is om een sociaal
wezen te begrijpen. Het is juist door verbonden te zijn met andere mensen, door
afstand te nemen van eigenbelang, dat het individu – zonder nadenken - bereid
is zich op te offeren voor iets dat uitstijgt boven zichzelf. Ik denk dat totalitaire
regimes zoals het naziregime of het stalinistische regimes dit juist uitbuiten
en niet andersom.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten
Opmerking: Alleen leden van deze blog kunnen een reactie posten.