Arendt en de keuze voor de ideologische fictie als rebellie

"While it is true that the masses are obsessed by a desire to escape from reality because in their essential homelessness they can no longer bear its accidental, incomprehensible aspects, it is also true that their longing for fiction has some connection with those capacities of the human mind whose structural consistency is superior to mere occurrence. The masses's escape from reality is a verdict against the world in which they are forced to live and in which they cannot exist, since coincidence has become its supreme master and human beings need the constant transformation of chaotic and accidental conditions into a man-made pattern of relative consistency. The revolt of the masses against "realism," common sense, and all "the plausibilities of the world" (Burke) was the result of their atomization, of their loss of social status along with which they lost the whole sector of communal relationships in whose framework common sense makes sense. In their situation of spiritual and social homelessness, a measured insight into the interdependence of the arbitrary and the planned, the accidental and the necessary, could no longer operate. Totalitarian propaganda can outrageously insult common sense only where common sense has lost its validity. Before the alternative of facing the anarchic growth and total arbitrariness of decay or bowing down before the most rigid, fantastically fictitious consistency of an ideology, the masses probably will always choose the latter and be ready to pay for it with individual sacrifices - and this not because they are stupid or wicked, but because in the general disaster this escape grants them a minimum of self-respect." - Arendt, The Origins of Totalitarianism. pagina 352

De absolute willekeur van de gebeurtenissen in de wereld en daardoor ook van de geschiedenis is zo benauwend dat het de mens tot waanzin lijkt te drijven. Arendt laat echter zien dat het niet gewoonweg waanzin is die de mens aanzet om te vluchten voor de realiteit en vervolgens onderdak te zoeken in een absurde ideologie, maar dat het een typisch fenomeen is van de massamens dat gestoeld is op het menselijk verlangen is om consistentie te zoeken in het arbitraire. De keuze om niet voor de realiteit, maar voor een fictie te kiezen, kan hierdoor gezien worden als de rebellie van het niet aanvaarden van de wereld. Als de keuze wordt voorgelegd om te kiezen voor een wereld waar de willekeur primeert en waar geen enkele standvastigheid gevonden kan worden of voor een onbetwistbare, fantastische en absurde ideologie die individuele zelfopoffering verwacht, dan zal de massa steeds kiezen voor de ideologie. De reden hiervoor is dat deze keuze het enige verweer is tegen de onverschillige willekeur en omdat dit een keuze uit vrijheid is die de algemene fataliteit ondermijnt en een uitweg biedt die de massa een minimum aan zelfrespect oplevert. De wereld wordt op deze manier omgezet van een abstracte en onpersoonlijke ophoping van betekenisloze processen tot een verpersoonlijkte wereld waarin de mens een concrete rol kan opnemen.