ARENDT: HET HERSCHRIJVEN VAN DE GESCHIEDENIS

The scientificality of totalitarian propaganda is characterized by its almost exclusive insistence on scientific prophecy as distinguished from the more old-fashioned appeal to the past. Nowhere does the ideological origin, of socialism in one instance and racism in the other, show more clearly than when their spokesmen pretend that they have discovered the hidden forces that will bring them good fortune in the chain of fatality. There is of course a great appeal to the masses in "absolutist systems which represent all events of history as depending upon the great first causes linked by a chain of fatality, and which, as it were, suppress men from the history of the human race" (in the words of Tocqueville).

(Arendt, Hannah, The Origins of Totalitarianism, p.345)

Door op de geschiedenis het wetenschappelijk model van de natuurwetenschappen toe te passen gaat men particuliere gebeurtenissen verklaren door hun oorzaak te zoeken. Zo wordt geschiedenis herleid tot een proces van causaliteit. Eens men uit dit proces de 'geschiedeniswetten' afgeleid heeft, hoeft men zich niet meer te beperken tot het schouwen van het verleden, maar kan ook de toekomst feilloos bepaald worden. Dit geloof in een universele geschiedenis werd niet door het totalitarisme ontworpen, maar werd wel heel efficiënt in de propagandamachine ingeschakeld. Door de geschiedenis te herleiden tot termen zoals verklaring, proces, causaliteit en bovenal voorspelling perverteert men de geschiedenis. Hierin staat namelijk bij Arendt betekenis, uniciteit, onvoorspelbaarheid en contingentie centraal. Geschiedenis is het domein van het menselijk handelen waarvan de uitkomst steeds onvoorspelbaar is. Het is in de geschiedenis dat de menselijke vrijheid en diens vermogen een nieuw begin te stellen zichtbaar kan worden. Maar hiervoor moet men wel de particulariteit en de contingentie van de geschiedenis respecteren. Door de geschiedenis in een causaal patroon te wringen, worden deze aspecten van het menselijk leven alleen maar verduisterd en verdwijnt de particuliere mens uit de geschiedenis. De massamens krijgt de consistentie waarop hij zo gebrand is, maar raakt nog meer verblind voor zijn vrijheid. En dat past natuurlijk perfect in de kraam van de totalitaire propaganda.