Mythe versus Utopia

“The revolutionary myths, which exist at the present time are almost pure; they allow us to understand the activity, the sentiments and the ideas of the masses as they prepare themselves to enter on a decisive struggle; they are not descriptions of things but expressions of a will to act. A utopia is, on the contrary, an intellectual product; it is the work of theorists who, after observing and discussing the facts, seek to establish a model to which they can compare existing societies in order to estimate the amount of good and evil they contain; it is a combination of imaginary institutions having sufficient analogies to real institutions for the jurist to be able to reason about them; it is a construction which can be broken into parts and of which certain pieces have been shaped in such a way that they can (with a few alterations) be fitted into future legislation. Whilst contemporary myths lead men to prepare themselves for a combat which will destroy the exiting state of things, the effect of utopias has always been to direct men’s minds towards reforms which can be brought about by patching up the system. [……] A myth cannot be refuted since it is, at bottom, identical to the convictions of a group, being the expression of these convictions in the language of movement; and it is, in consequence, unanalysable into parts which could be placed on the plane of historical descriptions. A utopia, on the other hand, can be discussed like any other social constitution; the spontaneous movements it presupposes can  be compared with those actually observe in the course of history, and we can in this way evaluate their verisimilitude; it is possible to refute it by showing that the economic system on which it has been made to rest is incompatible with the necessary conditions of modern production.”

Citaat:  Sorel, Georges. Reflections on violence. Edited by Jeremy Jennings. Cambridge: Cambridge University Press, 1999, 28-29

Dit citaat vinden we dus terug in de tekst ‘Reflections on violence’ van Georges Sorel: hij maakt hiermee  als eerste een  basis’statement’  omtrent (politieke) mythe waarnaar door velen zal worden gerefereerd.

Dit  citaat is belangrijk omdat hier – in een driehonderdtal woorden – haast alle karakteristieken van een (politieke) mythe, samengebald worden, en meer bepaald dan in contrast met een utopie. 

We resumeren schematisch:

MYTHE	UTOPIA
Groot ‘verhaal’	Intellectuele creatie, model
Slaande op een collectief, een massa
Die de wil heeft te bewegen
Niet louter descriptief,  maar dus uitdrukking van de wil om te bewegen	Op de eerste plaats descriptief
Gericht op een eindpunt dat niet vastligt (komt na ‘the decisive struggle’ (het beslissende gevecht)	Wil dan specifieke verbeteringen aanbrengen
Revolutionair, destructief, niet evolutief	Hervormt bestaande structuren, herstelbaar
Niet in stukjes te analyseren	Een constructie die in stukjes gebroken en geanalyseerd kan worden
‘irrefutable’ (onweerlegbaar)	Wel weerlegbaar
Creëert moraliteit	Principes en voorwaarden van de moderne productie blijven basisvoorwaarden