Blumenberg en de mythe van het verloren paradijs

"that creature had, in any case, left the protection of a more hidden form of life, and an adapted one, to expose itself to the risks of the widened horizon of its perception, which were also those of its perceivability." (4) 

Hans Blumenberg vertelt in het begin van zijn Arbeit am Mythos een verhaal om de oorsprong van de mythe te verklaren: de voorouders van de mens ruilden de beschutting van het regenwoud in voor de savanne, waar ze plotseling blootgesteld waren aan de gevaren en angsten van zien en gezien worden. De hele horizon werd een bron van dreigende, onbestemde angst. De mythe, aldus Blumenberg, was een vangnet voor die angst: een manier om richting te geven aan de paniek en de angst om te buigen in vrees voor concrete zaken (alles beter dan de dreiging van de leegte van de horizon). 

Blumenbergs verhaal is opmerkelijk om twee redenen. Ten eerste situeert Blumenberg de oorsprong van de mythe op hetzelfde moment als het ontstaan van de mens. De mens en de mythe zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden, de mens is een mythisch wezen. Ten tweede doet Blumenberg zelf beroep op mythische elementen om dit verhaal te vertellen. De parallellen met de Bijbelse Genesis, zoals de verdrijving uit het paradijs, zijn duidelijk aanwezig. Blumenberg begint zijn theorie over het ontstaan van de mythe dus zelf met een mythe. In Blumenbergs theorie over de mythe laat hij de mythe als het ware opnieuw geboren worden.

Is Blumenbergs verhaal geloofwaardig? Wanneer we het opvatten als een theorie, zijn er heel wat argumenten tegenin te brengen. De wetenschappelijke waarde van Blumenbergs verhaal over het ontstaan van de mythe is in ieder geval niet bewezen. Zijn waarheidsclaim houdt, vanuit wetenschappelijk oogpunt, waarschijnlijk niet lang stand. Maar Blumenbergs verhaal wordt pas waardevol wanneer we het niet bekijken vanuit het oogpunt van de theorie, maar vanuit de mythe zelf. Het gaat er niet om of het verhaal feitelijk waar is, maar wel om de betekenissen die dit verhaal uitdrukt. Want net door de vorm van de mythe te kiezen om zijn punt duidelijk te maken doet Blumenberg iets opmerkelijks: hij geeft de mythe niet alleen opnieuw een plaats binnen de filosofie, hij lijkt ook een ontsnappingspoging te wagen uit de valstrik waar de meeste theorieën over de mythe intrappen en die moeilijk te vermijden lijkt. Want theorie en mythe bedienen zich van een wezenlijk andere vorm.