Citaat Arendt

"It is in the very nature of totalitarian regimes to demand unlimited power. Such power can only be secured if literally all men, without a single exception, are reliably dominated in every aspect of their life" (Arendt p. 456). Als ik het mij goed herinner door prof De Vriese geparafraseerd als "elk karakter, elke eigenheid is problematisch voor het totalitair regime".

Dit citaat deed mij nadenken over het verschil tussen Cassirer en Arendt, vooral wat betreft de praktische bruikbaarheid van hun werk.

Cassirer kan eigenlijk niets zeggen tegen een overtuigde nazi-sympathisant in pakweg 1930, die overtuigd is van de joodse samenzwering en de superioriteit en de bestemming van het Duitse volk (laten we die man Karl noemen). Ok, Cassirer kan Karl verwijten dat diens gedachtengoed dom en verderfelijk is, en dat klopt, maar waarom zou Karl luisteren? (En al helemaal niet naar een jood natuurlijk)

Arendt kan dat wel. Ze stelt dat een totalitair regime noodzakelijkerwijs eerst de gemeenschappelijke wereld moet vernietigen en er dan voor moet zorgen dat er geen nieuwe in de plaats komt, dus ook niet de gemeenschappelijke wereld die Karl voor ogen heeft. Elk concept van bvb het Arische ras dat het totalitaire regime suggereert, moet datzelfde regime noodzakelijkerwijs direct terug ondergraven. Dus kan Arendt tegen Karl zeggen: pas op, want je droombeeld van een jodenvrij Duitsland waarin jij vrij van hun ketenen kan leven zal nooit duurzaam gerealiseerd worden. Het is slechts een kwestie van tijd voor de totalitaire machine iedereen met een eigen karakter, een eigen visie, zal vermalen, waaronder op termijn ook jij. Eerst komen ze voor de Joden, uiteindelijk komen ze voor jou. Dat argument is, in principe toch, inzichtelijk voor Karl zelf.

Sterker nog: Arendts argument blijft gelden als Karl gelijk heeft. Stel: er is inderdaad een joodse samenzwering tot wereldoverheersing. Dan nog kan Arendt tegen Karl zeggen "ja, je hebt gelijk, die joodse overheersing is een probleem dat opgelost moet worden (of het Avondland wordt inderdaad overspoeld door islamieten, of ...), maar dat is nog geen reden om je lot in handen te leggen van de voorstanders van een totalitair regime. Want, het zit noodzakelijkerwijs in de dynamiek van een totalitair regime dat het uiteindelijk iedereen met een eigen, vaste overtuiging vermorzelt, inclusief die overtuiging waarmee het eerst aan de macht kwam, inclusief jou dus. Dus als je eigen leven je lief is, zal je toch een andere manier moeten vinden om je te verzetten tegen de joodse dominantie."