Sorel over mythe en vrijheid

“But the moments we grasp ourselves are rare, and this is why we are rarely free. The greater part of the time we live outside ourselves; we percieve only a colourless shadow… We live for the external world rather than ourselves; we speak more than we think; we are acted upon rather than act ourselves. To act freely is to recover possesion of oneself, and to get back into pure duration.” (Sorel, Reflections on Violence)

Dit citaat volgt op Sorels bespreking van Bergsons onderscheid tussen het zelf als een sociale representatie en het zelf als authentieke innerlijkheid. De mens leeft te vaak via de externe representatie van zijn innerlijke toestand. Het is enkel in deze toestand van innerlijkheid dat de mens werkelijk vrij is, maar zegt Sorel, deze momenten zijn zeer gering. Er zijn twee manieren waarop men de toestand van ‘ware’ innerlijkheid kan bereiken. Ten eerste via introspectie en ten tweede via de mythe die deze innerlijkheid naar boven haalt. De reden waarom deze innerlijkheid zo belangrijk is, is omdat elk betekenisvol handelen vertrekt vanuit deze innerlijkheid en daarmee ken men het leven en bij uitbreiding de samenleving in beweging zetten. Daarom is er maar pas sprake van vrijheid wanneer die innerlijkheid er is, waardoor we vrij kunnen handelen. Handelen en vrijheid zijn altijd met elkaar verbonden. Volgens Sorel worden mythen in het leven geroepen om de morele houding die heerst in de samenleving te veranderen (belang van ‘movement’). Vrijheid en moraliteit hangt dus voor Sorel samen want pas via een gezamenlijke vrije act wordt zo’n morele verandering mogelijk.                 Met de focus op het psychologische aspect van Sorels theorie van mythe kom ik tot twee bedenkingen. Ten eerste lijkt het zo dat de vrijheid die via introspectie tot stand komt en de vrijheid die via de mythe naar boven wordt gehaald een ander karakter hebben. Net omdat in het eerste geval de vrijheid volledig afhankelijk is van de innerlijkheid, terwijl in het tweede geval er een extern element is dat deze innerlijkheid zou moeten oproepen en daarmee de vrijheid (“A myth is created by a group.” – lecture about Sorel) Verder lijkt mij het beeld dat Sorel geeft van de mythe als verbonden met vrijheid te eenzijdig positief. Dit heeft volgens mij te maken met het feit dat zijn theorie van de mythe gebaseerd is op de mythe van de staking. Wanneer je Sorels theorie van de mythe tracht toe te passen op bijvoorbeeld het Nazisme wordt ze zeer problematisch.Wat ik wel positief vind aan Sorels benadering van de mythe is dat er een begrip nodig is van de psychologie van mens om het fenomeen mythe te kunnen begrijpen.