de mythe springlevend ook nu nog

“Myth was the first power to form and organize human society.“ In this sphere it has its deepest and ineradicable roots. In quiet and peaceful times, in periods of relative stability and security, it seems to be easy to check and counterbalance the hidden mythical motives.“ But they are not really“ defeated and subdued. Every crisis in our social life may lead to a sudden rebellion. Not only in its practical, in its sociological or economic conditions, but also in its theoretical foundations politics is the most insecure and precarious thing. Here we are never living on a firm and stable ground. Politics always remains “instabilis tellus, innabilis undae”. We are standing on a volcanic soil and must

be prepared for abrupt convulsions and eruptions. In the turmoil of violent political emotions the voice of rational thought is too feeble to make itself heard and understood. At these moments mythical thought regains its full strength. It is reinstated and enthroned; it claims and usurps all its former rights. It has never abandoned these rights; it was always lurking in the background waiting for its hour and its opportunity.”[1]

Het beeld dat Cassirer hier oproept is een beeld van een politieke bovenbouw degelijk gefundeerd maar gebouwd op een geologisch onstabiel terrein. Het is niet zo dat de vulkaan waarboven we onze politiek structuren hebben gebouwd uitgedoofd is en dat deze vulkaan niet meer tot uitbarsting kan komen. De mythe, en zeker de politieke mythe hebben we niet definitief achter ons gelaten. De mythe als duistere kracht ligt telkens op de loer om zich te tonen wanneer de bovenbouw in crisis is. Het is voornamelijk de politieke mythe die nog steeds op de loer ligt. De levenskracht van deze mythe ligt in de functie die de mythe (steeds) gehad heeft om de menselijke gemeenschap te funderen. Telkens de rede sterk verzwakt herneemt de mythe haar plaats en haar functie. De mythe als dood beoordelen wegens het verlies van haar verklarende macht is fout. Het is immers het gemeenschapsvormende aspect en niet het verklarende aspect van de mythe dat er de essentie van uitmaakt. Deze gemeenschapsvormende kracht zoals deze zich ondermeer uit in rites is niet aangetast.

---

[1]Ernst Cassirer, The Myth of the State. Its Origin and Its Meaning. Third part: The Myth of the Twentieth Century.” In Nachgelassene Manuskripte und Texte. Band 9. Herausgegeben von KIaus Christian Köhnke,John Michael Krois und Oswald Schwemmer. (Hamburg: Felix Meiner Verlag, 2008). P. 180